Jakie prawa ma straż miejska?

Na dzień 31 grudnia 2012 r. na terenie całego kraju funkcjonowało łącznie 596 oddziałów straży miejskiej i gminnej (w porównaniu z rokiem 2011 ich liczba wzrosła o 22). Najwięcej oddziałów znajduje się w województwie zachodniopomorskim, wielkopolskim i dolnośląskim. Porządku w całej Polsce strzeże w sumie 9.790 strażników. Zgodnie z art. 11 Ustawy o straży gminnej, do zadań straży należy w szczególności ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych. Jako drugi obowiązek wymieniono czuwanie nad porządkiem oraz kontrole ruchu drogowego – w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym. Nie ulega jednak wątpliwości, że straże gminne i miejskie poświecają się głównie realizacji drugiego zadania.

W 2012 roku straż ujawniła 2.097.600 wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu i porządkowi w komunikacji. Lwią część stanowią wykroczenia zarejestrowane przez urządzenia rejestrujące – 1.109.763 ujawnionych wykroczeń, skutkujących 965.335 mandatami na łączną kwotę 160.012.905 zł. Mandaty wystawione kierowcom stanowią niemal 81% wszystkich mandatów nałożonych przez straż. Dla porównania, grzywny za wykroczenia przeciwko porządkowi i spokojowi publicznemu stanowią tylko 2,9 %, a przeciwko bezpieczeństwu osób i mienia zaledwie 0,7%.

Do czego straż ma prawo
Strażnik ma prawo do udzielania pouczeń, legitymowania, a także ujęcia osób stwarzających zagrożenie i doprowadzenia ich do najbliższej jednostki Policji. Może dokonywać kontroli osobistej i przeszukiwania bagaży, ale tylko w przypadku uzasadnionego podejrzenia, że dana osoba popełniła czyn zabroniony. Ma również prawo do zatrzymania pojazdu, wylegitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiążących poleceń odnośnie korzystania z drogi lub pojazdu.

Straż miejska ma prawo do nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym, dokonywania czynności wyjaśniających i kierowania wniosków o ukaranie do sądu. W 2012 r. skierowała do sądu 102.300 wniosków o ukaranie kierowców. Straż może także wydawać dyspozycje odholowywania pojazdów i unieruchamiania ich przy pomocy blokady kół, o ile nie będzie to zagrażało bezpieczeństwu. W ubiegłym roku założono 127.178 blokad i odholowano 27.750 pojazdów. Może również dokonywać kontroli drogowych. Obowiązkiem straży jest uniemożliwienie prowadzenia pojazdu osobie będącej pod wpływem alkoholu (lub innych środków odurzających) i zaczekanie na przyjazd policji.

Kontrole drogowe
Strażnicy miejscy mogą dokonywać kontroli ruchu drogowego wobec kierowców, którzy nie zastosowali się do zakazu ruchu w obu kierunkach oraz naruszających przepisy ruchu drogowego, gdy zostało to zarejestrowane za pomocą urządzeń pomiarowych. Mogą także skontrolować uczestników ruchu drogowego, gdy naruszają oni przepisy o zatrzymaniu lub postoju pojazdów, ruchu pieszych, bądź też
o ruchu motorowerów, rowerów, wózków rowerowych, pojazdów zaprzęgowych, o jeździe wierzchem lub pędzeniu zwierząt.

Straż miejska posiada również prawo do przeprowadzania kontroli publicznego transportu drogowego. Strażnik podejmujący interwencję musi być umundurowany, a działania może podejmować tylko na obszarze gminy, którą reprezentuje. Ma obowiązek poinformowania o powodzie zatrzymania i okazania legitymacji służbowej na żądanie kierowcy.

Urządzenia rejestrujące
Straż miejska może kontrolować prędkość, z jaką poruszają się kierowcy za pomocą fotoradarów przenośnych. W porównaniu z rokiem 2011 wzrosła liczba takich urządzeń. Na wyposażeniu straży w ubiegłym roku było 333 fotoradarów, czyli o 97 więcej niż w roku poprzednim.

Straż obowiązują jednak pewne ograniczenia, w kwestii rozstawiania sprzętu pomiarowego. Po pierwsze, może ustawiać takie urządzenia tylko w obszarze zabudowanym. Po drugie, wymagane jest do tego uzyskanie zgody od miejscowego komendanta policji. Kontrola musi oczywiście odbywać się w uzgodnionym czasie i miejscu, które powinno być odpowiednio oznakowane (znakiem D-51). Urządzenie pomiarowe musi także posiadać ważną homologację, w przeciwnym wypadku kierowca nie będzie zobowiązany do zapłacenia mandatu.

Zdjęcia z ukrycia
Warto pamiętać, że przenośny fotoradar może rejestrować poczynania kierowców także z ukrycia, gdy jest on "schowany" w nieoznakowanym samochodzie. Pomiar może być dokonywany tylko wtedy, gdy auto nie znajduje się w ruchu. Strażnicy miejscy mogą dokonywać tego typu kontroli tylko na drogach gminnych, powiatowych i wojewódzkich oraz drogach krajowych w obszarze zabudowanym, z wyłączeniem autostrad i dróg ekspresowych. W przypadku zarejestrowania wykroczenia za pomocą odpowiedniego urządzenia, straż może żądać od właściciela pojazdu wskazania osoby, której w określonym czasie powierzył pojazd.